Obserwacje i rysowanie tarczy Marsa
Obserwacje
Mars, symbol boga wojny jest planetą niezwykle dynamiczną, przez co jest niezwykle ciekawy dla obserwatorów. Mimo niewielkiej odległości od Ziemi wymiary jego tarczy nie przekraczają 26". Podczas wielkich opozycji zdarzających się co około 15lat jego tarcza może osiągnąć 25", jednak dla obserwatora na półkuli północnej znajduje się wtedy nisko nad horyzontem, przez co turbulencje utrudniają dostrzeżenie subtelnych szczegółów jego tarczy. Zdecydowanie korzystniejsze są opozycje gdy tarcza osiąga 20", gdyż planeta znajduje się wtedy zdecydowanie wyżej na ekliptyce i może górować na znacznej wysokości nad horyzontem.
Na tarczy Marsa najlepiej widoczne są szczegóły albedo czyli ciemniejsze i jaśniejsze obszary na tarczy, które najczęściej nie są rzeczywistymi tworami na powierzchni planety. Widoczne są ponieważ w różnym stopniu odbijają światło słoneczne, i tak jaśniejsze z nich są po prostu obszarami pokrytymi szronem lub drobnym piaskiem, ciemniejsze natomiast pokryte są grubszymi ziarnami lub skałami. Duża, oślepiająca wręcz jasność planety mocno utrudnia ich dostrzeżenie, dlatego aby sobie to ułatwić warto zastosować czerwony lub pomarańczowy filtr. Znacznie poprawia on kontrast pomiędzy poszczególnymi obszarami, przyciemnia blask planety oraz zmniejsza wpływ turbulencji (dłuższe fale są słabiej załamywane).
Na Marsie widoczne są również rzeczywiste struktury topograficzne. Najłatwiejszymi do zaobserwowania są białe biegunowe czapy polarne. Widoczne są dobrze nawet w niewielkich teleskopach. Nie zawsze są one jednak dostępne do obserwacji, mogą one prawie całkowicie zaniknąć podczas marsjańskiego lata. Stało się tak podczas opozycji w 2005r. gdy przez długi okres żadna z czap nie była widoczna. Trudniejszym do dostrzeżenia, lecz swojego czasu bardzo słynnym tworem topograficznym Marsa są kaniony przecinające jego powierzchnię. W 1894r. Lowel zinterpretował je jako wytwory Marsjańskiej cywilizacji, czym wzbudził niemałą sensację. Największy system - Valles Marineris jest w rzeczywistości grupą drobnych szczegółów, które w wyniku zlewania się ze sobą tworzą rozbudowany system "kanałów". Jeden z nich - "kanał" Corporates - jest rzeczywistym kanionem marsjańskim, największym tego typu tworem w Układzie Słonecznym. Jego obserwacja jest możliwa przez 15 centymetrowy teleskop. Innymi możliwymi do obserwacji tworami topograficznymi są cztery tarczowe wulkany, w tym nawiększy wulkan w Układzie Słonecznym - Olympus Mons. Ich wierzchołki są często otoczone jasnymi chmurami i to dzięki nim możliwa jest pośrednia obserwacja tych tworów. Ostatnimi szczegółami na powierzchni planety możliwymi do obserwacji są kratery uderzeniowe, widoczne w postaci ciemnych (lub jasnych gdy ich dna pokryje szron) punktów.
Mars posiada rzadką atmosferę, w której tworzą się chmury dwóch rodzajów: wodne i pyłowe. Pierwsze mają odcień niebieski, i w takim samym filtrze są one najlepiej widoczne. Tworzą się one przy brzegach tarczy, gdzie właśnie zachodzi lub wschodzi Słońce, można je również obserwować w okolicach wierzchołków Marsjanskich wulkanów lub w rejonach Chryse, Hellas i Libya. Obłoki pyłowe pojawiają się najczęściej w okolicach opozycji, do ich obserwacji pomocny jest czerwony filtr planetarny. Małe, żółte obłoki pyłowe mogą nieraz rozrosnąć się do ogólnoplanetarnej burzy skrywając powierzchnię planety na kilka tygodni.
Rysowanie
Rysunek Marsa powinien mieć średnicę co najmniej 6cm, oczywiście jeżeli widzimy na tarczy dużo szczegółów warto go zwiększyć aby ułatwić sobie rysowanie. Możemy wykonać dwa rysunki: pierwszy pobieżny z zaznaczeniem położenia i jasności poszczególnych struktur wykonany przy teleskopie, oraz drugi dokładniejszy i wierniej przedstawiający widok w okularze.
Rysowanie zaczynamy od zaznaczenia terminatora, gdyż planeta posiada fazę, która może wynosić nawet 85%.
Następnie zacieniowujemy równomiernie całą tarczę, będzie to nasza podstawa na której zaznaczymy jaśniejsze i ciemniejsze struktury.
Zaczynamy od tworów ciemnych, gdyż one są zazwyczaj lepiej widoczne. Rysując ołówkiem należy uważać aby nie zaznaczyć ich zbyt mocno, warto pomagać sobie fiszorem (do kupienia w sklepach plastycznych), którym możemy rozetrzeć ołówek i wycieniować przejścia tonalne.
Na koniec zaznaczamy jaśniejsze struktury występujące na tarczy, w tym celu posługujemy się gumką do ścierania którą warto wcześniej przyciąć nożem tak, aby miała ostre brzegi.
Na koniec wprowadzamy ostateczne poprawki i gotowe!
Link do artykułu na stronie AVN: Obserwacje i rysowanie tarczy Marsa